تحلیل رفتار منافقین صدر اسلام

چگونگی رفتار منافقین با پیامبراسلام(ص)

1-2-4-مقدمه

وقتی که پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه هجرت نمود قبل از اینکه وارد شهر بشود دو قبیله «اوس و خزرج» در مدینه که از جنگهای دیرینه خود خسته شده بودند هر دو قبیله به توافق رسیدند که دولتی مرکب از دو قبیله تشکیل دهند و ریاست آن را به « عبدالله بن ابی سلول » واگذار نمایند و حتی برای او تاج سلطنتی مهیا کرده بودند اما به محض ورود پیامبر (ص) به مدینه اکثر جوانان آن قبایل از نبی اکرم (ص) استقبال نموده و به دعوت الهی او لبیک گفتند و از اطراف عبدالله بن ابی متفرق شدند و با توجه به این مکه هنوز مدتی از قامت آن حضرت در میدنه سپری نشده بود که از اقتدار کافی بر خوردار گردید لذا عبدالله بن ابی از آن بهت زده شد و به ناچار تسلیم اسلام گردید اما در ظاهر اسلام را قبول کرد ولی در باطن بر کفر خود باقی ماند و عده ای را دور هم جمع کرد که قرآن از آنها به عنوان منافقین یاد کرده است که در لباس دوستی به مبارزه با پیامبر برخواستند و توطئه هایی بر علیه نبی اکرم (ص) به عمل آوردند . 

  

2-2-4- انواع رفتار منافقین با پیامبر اسلام (ص)

منافقین از  جمله سردسته آنهابا توجه به اینکه نتوانستند جلو گسترش اسلام را در مدینه بگیرند رفتار ناشایستی را در حق آن حضرت از خود نشان دادند از اینرو سردسته آنها برای اینکه حاکمیت نبی اکرم (ص) راتضعیف نماید رفتار ناپسندی را از خود به نمایش می گذاشتند:

1-2-2-4-تلاش در جهت فشار اقتصادی بر پیامبر(ص)

هر نوع معامله با مهاجران یا کسانی که اطراف رسول خدا(ص) را گرفته اند ممنوع گردد تا بر اثر مشکلات معیشتی و اقتصادی پیامبر را در تنگنا قرار داده و اطرافیانش پراکنده شوند (خاتمی ، 85).

چنانکه خدای سبحان می فرماید :« هُمُ الَّذِینَ یَقُولُونَ لَا تُنفِقُوا عَلَى مَنْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى یَنفَضُّوا وَلِلَّهِ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَلَکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَا یَفْقَهُونَ » (منافقون /7)«آنان کسانی اند که می گویند :«به کسانی که نزد پیامبر خدایند انفاق مکنید تا پراکند ه شوند ، و حال آنکه گنجینه های آسمانها و زمین ازان خداست ولی منافقان در نمی یابند».

2-2-2-4- تلاش در جهت اخراج پیامبر (ص)از مدینه

مردم مدینه که اراضی آنجا متعلق به آنهاست مهاجران را ار سرزمین خود برانند تا رسول خدا (ص) نیز مجبور به ترک سرزمین آنها گردد (حسینی یکتا ، 75).

 «یَقُولُونَ لَئِن رَّجَعْنَا إِلَى الْمَدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ ... »(منافقون/8)«می گویند :«اگر به مدینه برگردیم،قطعاًآنکه عزتمند تر است آن زبون تر را از آنجا بیرون خواهد کرد...»

3-2-2-4-متهم نمودن پیامبر(ص)را به خوش باوری

 رسول اکرم (ص) از طرف آنها مورد اذیت  قرار می گرفت و آن حضرت را به خوش باوری متهم می نمودند میگفتند هر چه برای رسول خدا (ص) بگوییم قبول خواهد کرد گروهی از آنها دور هم گرد می آمدند و سخنان ناهنجار در باره رسول اکرم (ص) می گفتند و به این اذعان داشتند که اگر محمد (ص) حرفهای ناشایست ما را بشوند انکار خواهیم کرد و او از ما می پذیرد چرا که محمد (ص) آدم خوش باوری است و هر کس هر چه بگوید قبول می کند (مکارم شیرازی ، تفسیر نمونه ، 8/14) .

خدای سبحان به این رفتار زشت آنها اشاره کرده و می فرماید :« وَمِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَیِقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَّکُمْ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَیُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ وَرَحْمَةٌ لِّلَّذِینَ آمَنُواْ مِنکُمْ وَالَّذِینَ یُؤْذُونَ رَسُولَ اللّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ»(توبه /61 )« و از ایشان کسانی هستند که پیامبر را آزار می دهند و می گویند :«او زود باور است » بگو:« گوش خوبی برای شماست ، به خدا ایمان دارد و [سخن] مومنان را باور می کند و برای کسانی از شما که ایمان آورده اند رحمتی است» و کسانی که خدا را آزار می رسانند ، عذابی پر درد در پیش خواهند داشت » .

4-2-2-4- فریب دادن پیامبر(ص)

گروهی از منافقان در جنگ ها علاوه بر اینکه پیامبر (ص) راهمراهی نمی کردند نه تنها از این کار زشت خود پشیمان نمی شدند بلکه خوشحال بودند از اینکه ترک جهاد نمودند . آنان حتی دیگران را با تبلیغات سوء خود از حضور در میدان جهاد باز می داشتند (خاتمی ، 88) . تلاش آنها بر این بود که پیامبر اسلام (ص) را فریب دهند تابهتر بتوانند به اهداف شوم خود دست یابند از جمله یکی از منافقین به نام «اخنس بن شریق»تظاهر بسیاری می کرد خود را مطیع نبی اکرم (ص) می دانست و تلاش زیاد میکرد  تا خود را  نزد پیامبر (ص) نیک اندیش و دوست دار خالص آن حضرت جلوه دهد تا از این طرق مهر و لطف بیشتر پیامبر (ص) را از آن خود کند در حالی که در درون نه به خدا ایمان داشت و نه به قرآن . او نه پیمبرش را دوست میداشت و نه به مقررات خدا بها می داد نمونه ای از کارهای زشت او این بود که وقتی به گروهی از مسلمانان برخورد می کرد بر خلاف مقررات خدا بر آنان شبیه خون می زد و زراعت و دامها و چادرهای آنها را طعمه حریق می ساخت .در نتیجه ریاکاری و بی ایمانی خویش را به فرامین پروردگار برملا کرد (طبرسی ،1/723).

 چنانکه خدای سبحان می فرماید :« وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یُعْجِبُکَ قَوْلَهُ فی الْحَیوةِ الدِّنیَاوَ یُشْهِدُ اللهَ عَلَی مَافِی قَلْبِهِ وَهوَ أََلَدُّ الخِصَامِ»(بقره /204) «و از میان مردم کسی است که در زندگی این دنیا سخنش تو را به تعجب وا می دارد ،و خدا را بر آنچه در دل دارد گواه می گیرد،  وحال آنکه او سخت ترین دشمنان است» .

5-2-2-4- متهم نمودن  پیامبر (ص) به بی عدالتی

منافقان مدام به این فکر بودند که از کارهای پیامبر (ص) عیب و ایراد بگیرند چنانکه وقتی آن حضرت غنائم بدست آمده از جنگ را تقسیم می کرد آنها زبان می گشودند که ای پیامبر عدالت و مساوات را رعایت کن آنها هرگز راضی به حق خود نبودند و دائماً انتظار داشتند از اموال بیت المال و یا منافع عمومی هر چه بیشتر بهره برند ، ،خواه مستحق با شند یانه،دوستی و دشمنی آنها  بر محور همین منافع دور می زد ،هر کس جیب آنها را پر کند از او راضی هستند و هر کس به خاطر رعایت عدالت حق دیگران را به آنها نبخشد از او ناراضی می شدند و از آنجایی که رسول عدالت حق هیچ مظلومی را به ظالمی نمیداد آن حضرت را متهم به بی عدالتی می کردند این چنین در تقسیم غنائم جنگی رفتار نا شایستی از خود در حق نبی اکرم (ص) نمایان می کردند (مکارم شیرازی   ،تفسیر نمونه ،7/454) آنها وقتی که در حضور نبی اکرم (ص) بودند طوری با آن حضرت رفتار می کردند که انگار حقیقتاً مومن واقعی هستند ولی به محض اینکه از محضر آن حضرت خارج می شدند به تبهکاری می پرداختند و سعی می نمودند با اعمال فریب کارانه تیشه به ریشه اسلام و پیامبر اسلام (ص) بزنند (طبرسی ،1/ 727) .

6-2-2-4-تمسخر قرار دادن پیامبر (ص)

منافقان بر اثر شدت لجاجت و دشمنی ، پیامبر اسلام (ص) را مورد تمسخر قرار میدادند آنها با اینکه در دل از حقانیت دعوت پیامبر (ص) با خبر بودند و ارتباط او را با خدا به خوبی میدانستند  ولی با این حال بر اثر لجاج و عناد و دشمنی با حق ، به جای اینکه در برابر او تسلیم باشند کار شکنی می کردند و رفتار زشتی از خود نشان می دادند ( مکارم شیرازی ، تفسیر نمونه ، 8/25).

هنگامی که به محضر پیامبر (ص) شرفیاب می شدند ، انگشتان خویش را در گوشها می نهادند تا آیه ای در مورد خود نشنوند ( طبرسی ، 1/131).

منافقین وقتی که در مجالس رسول اکرم (ص) شرکت می کردند برای اینکه آن حضرت را مورد آزار و اذیت قرار دهند به نجوی کردن متوسل می شدند و سخنان نا شایستی در حق پیامبر (ص) به همدیگر باز گو می نمودند تا بدین وسیله آن حضرت را آزار دهند و او را محزون نمایند و حتی در این مورد هم اصرار می ورزید و در تمام جلسات به این رفتار زشت خودشان روی می آوردند ( طباطبائی ، 19/323).

یکی دیگر از رفتار زشت آنها این بود وقتی که به خدمت پیامبر (ص) می آمدند و به جای السلام علیک ، می گفتند السام علیک ، به معنای مرگ است و مسلمین خیال می کردند که ایشان السلام علیک می گویند و پیامبر اسلام (ص) عین کلام آنها را بر گردانیده و می فرمود : علیک ، یعنی مرگ بر تو باد . یهودیان منافق بدین گونه در سلام کردن به نبی اکرم (ص) ، آن حضرت را مورد تمسخر قرار می دادند ( طبرسی ، 24/276).

7-2-2-4-عدم وفاداری نسبت به پیامبر(ص)

آنها برای اثبات وفاداری خود نسبت به پیامبر (ص) قسم یاد می کردند که در مشکلات و گرفتاریها یاور شما خواهیم بود در حالی عملشان معرف رفتار آنها است که این راه و رسم منافقان است که پیوسته برای پوشانیدن چهره زشت و منفور خود به سوگند های دروغ پناه می بردند ( مکارم شیرازی ، تفسیر نمونه ، 23/457).

به هرحال رفتار منافقان با پیامبر اسلام (ص) بیشتر در مواقع جنگلها نمایان گردید از آن جمله در جریان جنگ احد ، عبدالله بن ابی با سی صد نفر از یاران خود از صحرای احد برگشت و پیامبر (ص) با تعداد هفتصد نفر از مسلمانان باقی ماند و نیز او در جنگ تبوک با یاران خود لشکر اسلام را ترک کرد و نیز در جنگ خندق بود که خواهان فتنه و فساد شدند و گفتند ای اهل مدینه جا ی ماندن برای شما نیست پس برگردید و نیز در عقبه بود که شبانه چیزی را جلوه پای ناقه پیامبر (ص) انداختند تا ناقه آن حضرت را رم کنند و آن بزرگوار را در حضور یاران به زمین بیفکند و نیز تعداد دوازده نفر از منافقین در عقبه در ثنیه الوداع کمین کردند تا پیامبر اسلام(ص)را به قتل  برسانند ولی خدای مهربان در تمام لحظات حساس زندگی نبی خودش را تنها رها ننمود و آنها در طو ل حیات پیامبر اسلام (ص) در مدینه هر توطئه و نقشه ای که برای بر اندازی حکومت اسلامی خواستند به مرحله اجرا  بگذارند خداوند سبحان نقشه های شوم آنها را نقش بر آب کرد و همچنان نا امید ومأیوس به سر  بردند .