سرانجام منافقین در آخرت

خداوند سبحان در قرآن کریم به پیامبر (ص) دستور می دهد که بر کفار و منافقین  سخت بگیر و با آنان جهاد و مبارزه کن و آنان را به عذاب دنیوی ، که شمشیر و تیغ مومنان است گرفتار نما و بیش از این با این عناصر پلید و فاسد مدارا کن که عذاب سخت آخرت برای آنان مهیا است:

«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْکُفَّارَ وَالْمُنَافِقِینَ وَاغْلُظْ عَلَیْهِمْ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِیرُ » (توبه/ 73)ای پیامبر ! با کافران جهاد کن وبر آنان سخت بگیر و جایگاهشان دوزخ است و چه بد سرانجامی است ».  منافق همانند شمشیری دو لبه، همواره با مسلمانان و اجتماع انسانی در حال جنگ و ستیز است ، عقاید و مقدسات مردم را سپر قرار داده و مخفیانه به آنان ضرر و زیان می رساند افراد نادان را برای رسیدن به مقاصد شوم خودشان وسیله قرار داده اند تا به هدف خودشان برسند .

خدا ی سبحان می فرماید : «یَوْمَ یَقُولُ الْمُنَا فِقُونَ وَ الْمُنَافِقَاتُ لِلَّذینَ ءامَنُواأُنْظُروُنَا نَقْتَبِِِسْ مِنْ نُورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نوُراً فَضُرِبَ بَیْنَهُمْ بِسوُرٍ لَهُ بَابُ بَاطِنُهُ فِیهِ الَّحْمَهُ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قَلْبِهِ العَذابُ» ( حدید / 13) «آن روز ، مردان و زنان منافق به کسانی که ایمان آورده  اند می گویند :« ما را مهلت دهید تا از نورتان [اندکی] برگیریم» گفته می شود :« باز پس برگردید و نوری در خواست کنید» . آنگاه میان آنها دیواری زده می شود که آنان را دروازه ای است ، باطنش رحمت است و ظاهرش به سوی عذاب دارد  ».

در روزی که مردان و زنان اهل نفاق و دورویی که ظاهراً می گویند ما مسلمانیم و باطناً از کفار بدتر اند به اهل ایمان می گویند صبر کنید یا نظری به ما نمایید که در تاریکی هستیم و منتظر باشید که ما با شما بیاییم و از نور شما استفاده کنیم . ایشان جواب می دهند به پشت سرخودتان مراجعه کنید و نور را از آنجا طلب نمایید و مقصودشان بازگشت به دنیاست و طعن به آنها که این نور از عمل خالص تولید شده که در دنیا باید بدانجا آورد و شما نیاوردید و دیگر قابل تدارک نیست پس ناگهان  دیواری عظیمی البنیان بهشت مانند سور شهر نمایان گردد و بین آن دو گروه حائل شود و آن سور دری دارد که اهل ایمان در درون آن می شوند و آنجا محل رحمت و نعمت بی منتهای الهی است که بهشت است و بیرون سور که اهل نفاق اقامت دارند در نزد آن و منظر آنان عذاب و آتش جهنم است . نور روز قیامت بر حسب ایمان میان مردم تقسیم می شود و سهم منافق از آن سرانگشت بزرگ پای چپ آن است پس نگاه می کند به نور خود پس می گوید به اهل ایمان به جای خودتان بمانید تا ما از نور شما استفاده کنیم و در نتیجه حائلی میان آنان کشیده می شود و اهل نفاق در تاریکی می مانند و به منافقین گفته می شود به محشر برگردید که آنجا نور قسمت می شود و نور را طلب نمایید . آنها بر می گردند و نوری را نمی بینند و بنابراین خداوند خواسته در مقابل اعمال سخریه آمیز ریایی آنان در دنیا به این نحو آنان را سخریه نماید ( سقفی تهرانی ، 5/145-144).

از سیاق آیه چنین بر می آید که:

1-در قیامت ظلمت بر منافقین خیمه زده و از هر سو احاطه شان کرده است .

2-همچنین استفاه می  شود که مردم در آن روز به سوی خانه های جاودانه خویش حرکت می کنند . چیزی که هست ، مومنین  این مسیر را با نور خود طی می کنند ، نوری که از جلوی ایشان و به سوی سعادتشان در حرکت است در نتیجه راه را می بینند و با آن نور می روند تا به مقامات عالیه خود برسند اما منافقین به علت فرو رفتگی در ظلمت نمی توانند راه خود را طی کنند .

3-نیز استفاده می شود که منافقین همانطور که با مومنین در دنیا با هم بودند در قیامت نیز باهم دیدار می کنند . اما منافقین در اثر ظلمت عقب می مانند در نهایت از مونین می خواهند که قدری مهلتشان بدهند تابه ایشان بدهند و از نور آنها بهره مند شود .

اما پاسخ می آید که « ارْجِعُوا وَراءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نوُراً» و در این هنگام ، دیواری بین منافقین و مومنین کشیده می شود که داخل آن برای مومنین رحمت و خارج آن برای مافقین عذاب است و دارای دری است تا منافقین از آن در ، وضع مومنین را ببینیند و بیشتر حسرت بخورند چون منافقین مستحق عذابند .

منافقان همانگونه که درد نیا با شیاطین قرینند و با آنان خلوت می کنند در آخرت نیز با آنان محشور می شوند و همه با هم در جهنم سقوط می کنند .

چنان که خدای سبحان می فرماید :

« فَوَرَبِّکَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَالشَّیَاطِینَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِیًّا» (مریم /68) «پس به پروردگارت سوگند که آنها را با شیاطین محشور خواهیم ساخت ، سپس در حالی که به زانو در آمده اند ، آنان را گرداگرد دوزخ حاضر خواهیم کرد ».

در حدیثی آمده است که : «رسولُ اللهِ(ص): یَجیءُ یَوْمَ القِیامَةِ ذوالوَجْهَیْنِ دالِعاً لَسَانَهُ فی قَفاهُ، وَ آخَرُ مِنْ قُدّامِهِ،یَلْتَهِبَانِ ناراً حَتّی یُلْهِبا جَسَدَهُ ، ثُمَّ یُقالُ لَهُ: هذَاالذّی کانَ فِی الدُْنْیا ذَاوَجْهَیْنِ و ذَا لِسانَینِ ، یُعْرَفُ بِذلِکَ یَوْمَ القِیامَةِ»« پیامبر خدا فرمودند:روز قیامت انسان دو چهره در حالی می آید که یک زبان از پس گردنش آویزان است و یک زبان از جلو و در آنها آتش افروخته است که به بدنشان زبانه می کشد پس به او گفته می شود : این کسی است که در دنیا دو رو و دوزبان بود او بدین گونه در روز قیامت شناخته می شود» (شیخ صدوق ، 1/38 ؛ محمدی ری شهری ، 13/6426) .

خدای سبحان می فرماید :

«أَلَمْ یَعْلَمُواْ أَنَّهُ مَن یُحَادِدِ اللّهَ وَرَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدًا فِیهَا ذَلِکَ الْخِزْیُ الْعَظِیمُ» ( توبه / 63)«آیا ندانسته اند که هر کس با خدا و پیامر او در افتد برای او آتش جهنم است که در آن جاودانه خواهد بود ، این همان رسوایی بزرگ است» .

در قرآن از عذاب منافقین با تعابیر «عَذَابٌ مُقیم»[1]«عذاب پایدار»، «عَذَابٌ أََلِیم»[2]«عذاب دردناک»و«عَذَابٌ عَظَیِم»[3]«عذاب شدید»یاد شده است و جایگاه آنان نیز با عناوینی چون «بِئسَ اْلمَصِیر»[4] «جایگاهی بد » و یا « فِی الدَّرْکِ الاَسْفَلِ مِنَ النَّارِ »[5]«طبقه زیرین جهنم »توصیف شده است .

در کیفیت حشر منافقان نیز آمده است که امام صادق (ع) فرمودند :

«مَنْ لَقِیَ الْمُسْلِمینَ بِوَجْهَیْنِ وَ لِسانَیْنِ جَاءَ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ لَهُ لَسانَانِ مِنْ نَارٍ»

«هر کس مسلمانان را با دو رو و دو زبان دیدار کند در روز قیامت می آید در حالی که دارای دو زبان از آتش با شد» (کلینی ، 4/32).

خدای سبحان در قرآن کریم به سرنوشت تیره و تار آنان در روز رستاخیز اشاره می کند و می فرماید:«فَالْیَوْمَ لا یُؤخَذُ مِنْکُمْ فِدْیَةٌ وَلا مِنَ الَّذِینُ کَفَرُوا مَأْوَاکُمْ النّارُ هِیَ مَوْ لکُمْ وَ بِئسَ الْمَصیرُ» (حدید/15) «پس امروز نه از شما و نه از کسانی که کافر شده اند عوضی پذیرفته نمی شود :جایگاهتان آتش است، آن سزاوار شماست و چه بد سر انجامی است».

سر نوشت تیره و تار منافقان در روز رستاخیز عبارتند از :

 1- ظلمت زدگی 2- نیاز به نور و روشنایی مردم توحید گرا و یاری طلبی های رسوا و دیر هنگام 3-وا ماندگی کامل 4- آتش شعله ور دوزخ(طبرسی ، 14/510)

منافقان از آن جهت که تظاهر به اسلام کردند و با این عمل خودباعث فریب و فتنه و آشوب در جامعه مسلمانان گردیدند ، خطرشان نسبت به کفار، برای مردم مسلمان درد ناکتر و افزون تر است از این رو ، خداوند علاوه بر عذاب مشترک آنان با کفار ، عذابی سخت تر و درد ناکتر یعنی پائین ترین جای جهنم را برای آنان مهیا کرده است« إِنَّ الْمُنَافِقِینَ فِی الدَّرْکِ الأَسْفَلِ مِنَ النَّار»ِ (نساء /145) «آری منافقان در فرو ترین درجات دوزخ اند و هرگز برای آنان یاوری نخواهی یافت ».

 توضیح اینکه جهنم در کات و مراتبی دارد پی در پی که از اعلی به اسفل مرتب شده است مانند بهشت که درجاتی دارد و از ادنی به اعلی مرتب است و درک اسفل در قعر جهنم است و آن جایگاه منافقان است زیرا آنها علاوه بر کفر خدعه و مکر با خدا و استهزا ء به دین نمو ده اند پس حال آنها بد تر از کفار است و به هیچوجه خلاصی از برا ی آنها متصور نیست و این مراتب را درکات نامیده اند برای آنکه از اعمال آنها برایشان تدارک دیده شده است ( ثقفی تهرانی ،2/144).

و همچنین در قرآن به این نکته اشاره شده که:«  وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ »  (مائده /33)« و در آخرت عذابی بزرگ خواهند داشت»

عذاب اخروی منافقان بسیار سخت تر از عذاب دنیوی آنان است و آتشی که قیامت ، منافق با آن سوزانده و عذاب می شود و دردنیا ، آنان همان گونه که کر و لال و کور بودند در آخرت نیز چنین مشحور خواند شد .

چنانکه خدای سبحان در قرآن بدان نکته اشاره نموده :

 «  وَمَن کَانَ فِی هَـذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلاً   »(اسراء/72 )«هر که در این (دنیا ) کور (دل) باشد در آخرت (هم) کور ( دل )  و گمراهتر خواهد بود».

همچنین خداوند در آیات قرآن در باب دروغگویی منافقین در روز قیامت می فرماید:

«  یَوْمَ یَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِیعًا فَیَحْلِفُونَ لَهُ کَمَا یَحْلِفُونَ لَکُمْ وَیَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلَى شَیْءٍ أَلَا إِنَّهُمْ هُمُ الْکَاذِبُونَ  »  (مجادله/18)« روزی که خدا همه آنان را بر می انگیزد ، همان گونه که برای شما سوگند یاد می کردند برای او [نیز ] سوگند یاد می کنند و چنان پندارند که حق به جانب آنهاست . آگاه باش که آنان همان دروغگویانند ».

این درو غگویی منافقین در روز قیامت با اینکه آن روز ، روز کشف حقایق است ، از باب کشف عادات آنان است . چرا که دروغگویی در دلهای آنها ریشه دوانیده و در دنیا به دروغ گفتن عادت کرده اند و همواره سعی در آن داشته اند که باطل را با سوگند های دروغ حق جلوه دهند و با تکبر و غرور از کنار عمل خبیث خویش بگذرند و از این رو قرآن به این ظن منافقین اشاره میکند که«یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلی شی ءٍ » یعنی خیال می کنند بر وضعی استوارند برای همیشه کفر خود را پوشیده دارند (طباطبایی،19/399-398). غافل از آنکه در «یَوْمَ تُبْلَی السَّرائِر» حقیقت عمل  آنها مکشوف می شود و به سزای عمل خویش می رسند و آنجاست که فریاد «رَبَّ ارْجِعُون» آنها به  «کَلّا» پاسخ می آید و در پایین ترین جای جهنم جای میگیرند (حسینی یکتا ، 148) .

طبرسی از ابن عباس روایت کرده است: « در روز  رستاخیز ، هنگامی که منافقان وارد دوزخ می شوند و در میان شعله های سوزان آتش قرار می گیرند و راه نجاتی نمی یابند ،  بناگاه دری به سوی بهشت برای آنان گشوده می شود و آنان بدان سو هجوم می برند ، اما با نزدیک شدند به آن ، در بسته می شود ، آنگاه در دیگری نمایان می شود و باز همن پس از هجوم آنان ، بسته می شود و همینطور خداوند آنان را به مسخره میگیرد و مردم با ایمان به آنان می خندند »(مجمع البیان ، 1 / 121)  .

منافقان در روز قیامت از شفاعت پیامبر (ص) بی بهره می باشند چرا که آنها دشمنان واقعی اسلام بوده و به هیچ روی حاضر به مصالحه با مومنین در این دنیا نمی شدند چون که قرآن پیامبر اسلام (ص) رااز شفاعت کردن  برای منافقین نهی می کند زیرا جلوگیری نکردن از فساد و اجازه رشد و نمو به آن د ادن ، خود فسادی است که به آسانی نمی توان از بین برد .

چنانکه خدای سبحان می فرماید :

« مَّن یَشْفَعْ شَفَاعَةٌ حَسَنَةً یَکُن لَّهُ نَصِیبٌ مِّنْهَا وَمَن یَشْفَعْ شَفَاعَةٌسَیِّئَةٌیَکُن لَّهُ کِفْلٌ مِّنْهَا وَکَانَ اللّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ مُّقِیتًا »(نسااء/85)« کسی که شفاعت و کمک به کاری نیکی کند نصیبی از آن برای او خواهد بود و کسی که شفاعت و کمک به کار بد می کند سهمی از آن خواهد داشت و خداوند حسابرس و نگهدار هر چیزی است» .

به هرحال می توان چنین مستفاد نمود که عمل و ایمان شخص باید خالصانه برای خدا باشد زیرا روز قیامت فقط عمل نیک و ایمان خالص انسان را به  سوی بهشت می برد و از آنجا که منافقین در این دنیا فاقد عمل صالح و ایمان بوده و در دنیا از روی ریا و نفاق عملی را انجام می دادند در قیامت هم بهره ای از آن نخواهند داشت چون که آنها اعمالی را انجام دادند که در قیامت مستحق عذاب الهی خواهند بود و حتی آنها در این دنیا از عمل خود نمی توانستند بهره مند شوند برای اینکه خداوند سبحان عالم به احوال بندگان می باشد خدعه و حیله آنهارا باطل می سازد همچنانکه منافقین در دنیا به نقصان مالی و یا بلای جان مبتلا می شوند در آخرت نیز زیانکار خواهند بود لذا آنها در قیامت علاوه بر اینکه از نعمات خداوند بی بهره می باشند بلکه در فروترین طبقات دوزخ استقرار می یابند و آتش دوزخ جایگاه ابدی منافقان می باشد .

---

1- توبه /86   

2- نساء/138    

3-  مجادله /15        

4- توبه /73                

5- نساء / 145